Potężne piżmaki: Naturalni obrońcy ptaków?

Czy wiedziałeś, że piżmaki mogą być naturalnymi obrońcami przyrody, tworząc siedliska dla ptaków podczas budowy swoich domostw? Od 2021 roku ściśle współpracuję z partnerami ds. ochrony przyrody z Audubon Great Lakes, aby lepiej zrozumieć, jak piżmaki wpływają na mokradła w Illinois i Indianie oraz jak korzystają na tym ptaki. Wszystko to jest częścią projektu badawczego, który rozpocząłem jako doktorant, a kontynuuję jako pracownik podoktorski na Uniwersytecie Chicagowskim.

Piżmaki od dawna określane są mianem inżynierów ekosystemów, ale chciałem przyjrzeć się dokładniej, jakie konkretne korzyści mogą one przynosić innym zwierzętom – od bezkręgowców po ptaki. Moi partnerzy z Audubon Great Lakes dysponowali już obszernym zbiorem danych na temat ptaków bagiennych, z którego korzystali przy zarządzaniu mokradłami w regionie Calumet, ale mieli niewiele informacji o piżmakach. Współpraca była więc naturalnym krokiem, by lepiej poznać te tajemnicze ssaki.

Piżmaki (Ondatra zibethicus) to półwodne ssaki rodzime dla Illinois, a także większości terytorium USA i Kanady. Osiągają maksymalnie około 2,5 kilograma, ale ich wpływ na mokradła jest ogromny! Są żarłocznymi roślinożercami, zjadają duże ilości roślinności i budują domy ogromne w stosunku do swojego rozmiaru. Piżmaki konstruują swoje siedziby na dwa sposoby – poprzez drążenie nor w brzegach lub budowę dużych, wolnostojących schronień w kształcie igloo, osiągających średnio 1,5 metra szerokości i 1,5 metra wysokości.

Domostwa piżmaków

W dużym uproszczeniu, piżmaki wykorzystują swoje wolnostojące domostwa dokładnie tak, jak ludzie używają swoich domów — jako bezpieczne miejsce do spania, jedzenia, wychowywania młodych i szukania ciepła podczas mroźnych zim na Środkowym Zachodzie. W przeciwieństwie do ludzkich domów, piżmaki nie wchodzą do środka przez drzwi.

Lodże piżmaków budowane są na terenach z wodą stojącą, więc wyobraź sobie, że aby dostać się do swojego domu, musisz zanurkować pod wodę, wstrzymać oddech i przepłynąć przez tunel, by wspiąć się do suchej komory znajdującej się powyżej poziomu wody. Ta komora pełni funkcję sypialni, salonu i jadalni w jednym.

Aby zgromadzić wystarczającą ilość materiału do budowy domostwa, piżmaki żerują na dużym, okrągłym obszarze porośniętym roślinnością bagienną, taką jak pałki wodne, odgryzając ją kawałek po kawałku. Następnie układają zebrane rośliny w ogromny stos. W ten sposób tworzą otwarte miejsce z domostwem pośrodku, które działa jak platforma lub wyspa wśród morza pałek. Dzięki temu piżmaki działają jako inżynierowie ekosystemów — zwierzęta, które znacząco przekształcają środowisko, w którym żyją, wpływając tym samym na sposób funkcjonowania innych gatunków w tym systemie.

Przewidywałem szczególnie, że ptaki bagienne będą korzystać z obecności domostw piżmaków, ponieważ piżmaki w naturalny sposób przyczyniają się do powstawania warunków określanych jako „hemi-marsh”. Hemi-marsh to obszary, w których istnieje równowaga 50:50 pomiędzy otwartą wodą a roślinnością i które uważane są przez zarządców mokradeł za stan idealny. Przy dużym zagęszczeniu domostw piżmaków, takie warunki mogą powstawać samoistnie. Dla ptaków bagiennych hemi-marsh to także stan idealny, ponieważ oferuje im mieszaninę obszarów z roślinnością do ukrycia się, otwartych przestrzeni wodnych do żerowania oraz platform do odpoczynku i gniazdowania.

Badanie wpływu inżynierii ekosystemowej piżmaków

Aby zrozumieć, w jaki sposób piżmaki przekształcają mokradła i wpływają na ich wykorzystywanie przez inne zwierzęta, umieściłem kamery w trzech lokalizacjach w regionie Calumet — obszarze położonym na południowym krańcu jeziora Michigan, obejmującym północno-wschodnie Illinois i północno-zachodnią
Indianę. Badania prowadziłem podczas wiosennych migracji ptaków, pod koniec kwietnia. Każdą kamerę zaprogramowałem tak, by robiła jedno zdjęcie co pięć minut.

Rozstawiłem siedem par kamer: jedna w każdej parze była skierowana na domostwo piżmaka, a druga — dla porównania — na pobliską roślinność, aby sprawdzić, jak zwierzęta wykorzystują mokradła, gdy nie ma w nich domostw piżmaków. W ciągu zaledwie dwóch tygodni zarejestrowałem 18 różnych gatunków na zdjęciach z domostw, podczas gdy na zdjęciach kontrolnych tylko sześć gatunków
— to trzykrotna różnica. Sugeruje to, że piżmaki znacząco wpływają na różnorodność gatunkową korzystającą z mokradeł. Co więcej, 85% zarejestrowanych zwierząt to były ptaki. Wśród nich znalazły się cztery gatunki priorytetowe dla ochrony przez Audubon Great Lakes: wodnik (sora), trznadel bagienny (swamp sparrow), cyraneczka modra (blue-winged teal) oraz ślepowron (black-crowned night heron). Obecność ślepowronów była szczególnie ekscytująca, ponieważ ten gatunek jest zagrożony wyginięciem w Illinois.

Jednak ptaki nie były jedynymi zwierzętami przyciąganymi przez domostwa piżmaków. Kamery uchwyciły również gady, zwłaszcza żółwie, które chętnie korzystały z domostw jako platform do wygrzewania się. Okazałe schronienia piżmaków przyciągały także drapieżniki – kamery zarejestrowały kojota, który próbował dostać się do wnętrza domostwa, zanurzając głowę w jego górnej części, aby sięgnąć do komory, w której żyły piżmaki.

Wnioski dla ochrony przyrody

Chociaż moje badania wciąż trwają, dotychczasowe wyniki mają wiele istotnych konsekwencji dla praktycznej ochrony przyrody — na przykład dla działań związanych z przywracaniem mokradeł, które Audubon Great Lakes prowadzi we współpracy z partnerami w regionie Calumet. Poprzez zarządzanie mokradłami w sposób sprzyjający piżmakom, możemy pośrednio wspierać wiele innych gatunków, w tym gatunki wymagające szczególnej ochrony, takie jak ślepowron.

W kolejnym etapie mojej pracy jako badacza podoktorskiego w ramach programu Smith Fellows, pracuję nad opracowaniem strategii, które pozwolą wykorzystać wpływ domostw piżmaków do poprawy działań związanych z ochroną i odbudową ekosystemów na obszarze Wielkich Jezior. Poprzez te działania chcę również pomóc ludziom lepiej poznać piżmaki i zrozumieć, dlaczego są one nieodłącznym elementem mokradeł w regionie Wielkich Jezior.